Leefstijl als medicijn klinkt simpel, maar hoe maak je leefstijl een vast onderdeel van de zorg? Het Elkerliek Ziekenhuis zet hierin een grote stap met de lancering van het Beter Gezond-programma. Dit programma, ontwikkeld met steun van de AFAS Foundation en in samenwerking met Maastricht UMC+, Radboudumc en Vereniging Arts en Leefstijl, biedt een praktische scholing waarmee zorgprofessionals leefstijl effectief kunnen integreren in de patiëntenzorg. Het Elkerliek is één van de eerste ziekenhuizen in Nederland die alle onderdelen van het programma tegelijk invoert. Met een combinatie van de e-learning, VR-gesprekstraining en de verwijsoptie via Beter Verwijs krijgen zorgverleners naast theoretische kennis ook praktische tools om leefstijl structureel onderdeel te maken van hun dagelijkse zorg. Vandaag gaat de scholing officieel van start.
Leefstijl als vast onderdeel van de zorg
Projectleider Zorgvernieuwing en Beter Gezond, Elske Berkvens en cardioloog Jeroen Lammers zien dagelijks hoe groot de behoefte aan leefstijl als vast onderdeel van de zorg is. “Zorgverleners willen leefstijl bespreekbaar maken maar missen soms de juiste handvatten en zijn erg druk,” vertelt Elske. “Daarnaast zijn we in de zorg vooral opgeleid om ziekte te behandelen, terwijl leefstijlinterventies vragen om een andere benadering. Het vereist een cultuuromslag: van ziekenhuis naar gezondheidscentrum,” vult Jeroen aan.
Longarts Giny Clappers-Gielen ervaart dagelijks hoe leefstijl invloed heeft op haar patiënten. “Als iemand met astma nog steeds rookt, dan kan ik op mijn kop gaan staan met medicatie, maar dan gaat het hem niet worden. Mijn werk heeft pas echt zin als iemand zelf werkt aan een gezonde leefstijl.” Wat motiveert de longarts om leefstijl zo’n belangrijk onderdeel van haar werk te maken? “Niemand die rookt, komt met plezier naar de longarts. Mijn taak is om niet te oordelen, maar om op het juiste moment het bewustzijn te vergroten, het ‘aha-moment’ te creëren waardoor diegene wil stoppen met, in dit geval, roken – en mogelijk zelfs op den duur kan stoppen met de medicatie. Het is mijn taak als specialist om de patiënt daarop te wijzen en de kansen die leefstijlverbetering biedt, te benoemen.”
Ook binnen de cardiologie speelt leefstijl een cruciale rol, benadrukt Jeroen Lammers. “Veel hart- en vaatziekten zijn leefstijlgerelateerd. We dotteren, plaatsen bypasses, maar pakken daarmee de onderliggende oorzaak niet aan. We wéten dat stoppen met roken, gezonde voeding en een goede bloeddrukcontrole de prognose verbeteren. Medicatie helpt, maar is uiteindelijk slechts een pleister op de wond.”
Beter Verwijzen: de juiste zorg voor iedere patiënt
Elske Berkvens en Jeroen Lammers zien dat de vraag naar leefstijlgericht zorg groeit, maar weten ook dat zorgverleners het druk hebben. “We hebben in het ziekenhuis een leefstijlloket waar bepaalde doelgroepen patiënten naar verwezen kunnen worden. De vraag naar deze zorg is vele malen groter dan de capaciteit. Beter Gezond komt dus op het juiste moment, “ legt Elske uit. Na de scholing weten zorgverleners hoe ze ook zelf leefstijl kort en krachtig kunnen bespreken, evenals hoe ze patiënten eenvoudig zelf kunnen doorverwijzen naar passende leefstijlzorg. Hierdoor kan het leefstijlloket vooral worden ingezet voor complexere gevallen.
Giny Clappers-Gielen merkt sinds de komst van het leefstijlloket al een groot verschil. “Ik kaart leefstijl nu vaker aan, omdat ik weet dat ik patiënten ergens naartoe kan verwijzen. Vroeger begon ik er soms niet eens over – als je niet weet waar je iemand mee kunt helpen, dan laat je het liever zitten. Dat is nu anders. Toch kan niet iedere patiënt naar het loket worden verwezen. De complexe gevallen stuur ik door naar het loket, terwijl ik de makkelijkere gevallen zelf verder help via bestaande paden. Maar daartussen zit nog een grote groep: mensen die nét iets te zwaar zijn of roken, maar bij wie nog wél verbetering mogelijk is. Omdat zij het relatief al ‘best goed’ doen, spreek ik hen minder vaak aan – simpelweg omdat ik niet goed weet wat ik hen kan bieden. Daar valt nog terrein te winnen. Met het programma kan ik nu ook hen eenvoudig verwijzen en op het juiste moment motiveren.”
Volgens Jeroen moeten zorgverleners elk ‘teachable moment’ benutten: “Dat is het moment waarop een patiënt openstaat voor verandering. Als wij dit systematisch aankaarten – zonder belerend te zijn, maar door coachend naast de patiënt te staan en te vragen wat hij nodig heeft – dan kunnen we echt verschil maken. Daarbij helpt het enorm als er een programma achter staat, zoals Beter Gezond, waarmee we patiënten via korte lijnen kunnen doorverwijzen. Als patiënten succes ervaren, groeit hun zelfvertrouwen en kunnen we samen verder bouwen.”
Een vliegende start
Vandaag gaat Beter Gezond officieel van start in het Elkerliek Ziekenhuis. In het personeelsrestaurant draait alles om één vraag: ‘Draai jij mee de zorg om?’ Zorgverleners kunnen een draai geven aan het rad en gezonde snacks winnen, terwijl ze kennismaken met de scholing en leren hoe ze leefstijlzorg in hun werk kunnen toepassen. Om de scholing soepel te integreren, is een doordachte planning opgesteld. Vanaf vandaag is de e-learning voor iedereen beschikbaar via het opleidingssysteem van het ziekenhuis, zodat zorgverleners direct aan de slag kunnen. Tegelijkertijd start de VR-gesprekstraining, waarbij de afdeling cardiologie als eerste deelneemt, gevolgd door andere afdelingen. Bovendien kunnen zorgverleners vanaf nu patiënten eenvoudig doorverwijzen naar leefstijlprofessionals, paramedici en het sociaal domein met Beter Verwijs.
Het Beter Gezond-programma is een primeur dankzij de unieke combinatie van nascholing en verwijsmogelijkheden. De e-learning van Vereniging Arts en Leefstijl en de VR-training van Simulation Crew versterken de kennis en gespreksvaardigheden van zorgverleners, terwijl Beter Verwijs patiënten buiten het ziekenhuis helpt bij een gezondere leefstijl. Zo wordt leefstijl daadwerkelijk geïntegreerd in de zorg.
Hoge verwachtingen en een grote belofte voor de toekomst
Door de accreditatie voor de e-learning en VR-gesprekstraining is deelname zo laagdrempelig mogelijk gemaakt. “De behoefte aan leefstijlgerichte zorg is enorm,” zegt Elske. De komende weken zal duidelijk worden hoe snel zorgverleners de scholing oppakken en hoe Beter Gezond zich verder binnen het ziekenhuis verspreidt.
Jeroen Lammers ziet dit als een kans om leefstijl structureel in de zorg te verankeren. “Het doel is dat het leefstijlgesprek een standaard onderdeel wordt van het behandeltraject, net als medicatie of een operatie. Niet iedere patiënt hoeft naar het leefstijlloket, en niet iedere zorgverlener hoeft een leefstijlcoach te worden. Maar alle zorgverleners moeten wel weten hoe ze het gesprek kunnen openen en de eerste verbinding kunnen leggen. Daar ligt de sleutel tot succes.”
De komende periode volgen meer ziekenhuizen uit de koplopersgroep met het implementeren van de scholing. Op deze manier beweegt de zorg steeds verder naar meer aandacht voor preventieve leefstijlgeneeskunde. Een belangrijke stap richting een toekomst waarin preventie en leefstijl niet langer een extraatje zijn, maar een vanzelfsprekend onderdeel van de zorg.
Deelnemen aan het Beter Gezond-programma?
In samenwerking met Radboudumc, Maastricht UMC+ en Vereniging Arts en Leefstijl helpen we ziekenhuizen leefstijlgerichte zorg effectief in te zetten. Aanmelden voor het programma kan via: www.betergezond.nl
